دقت از ديدگاه روانشناسي

دقت از ديدگاه روانشناسي

مجموعه: براي زندگي بهتر

در مقوله دقت عوامل محيطي، زيستي، رواني، اجتماعي و فرهنگي نقش موثري دارند. وقتي فردمحرک خاصي را انتخاب مي کند و خود را براي ايجاد عکس العمل معين در مقابل آن آماده مي سازد در اين صورت گفته مي شود دقت او به سوي امر معيني جلب شده است. دقت مقدم بر ادراک، يادگيري وتفکر است.

در برخورد به عالم خارج ابتدا ذهن و حواس ما روي امر خاصي تمرکز پيدا مي کند بعد آن را ادراک مي کنيم و نسبت به آن فهم و بصيرت مي يابيم. عوامل موثر در دقت را مي توان از دو ديدگاه عوامل خارجي و عوامل رواني مورد بررسي قرار داد.

الف) عوامل خارجي:

1- تغيير: تغيير در محرک سبب جلب دقت مي شود تغيير ممکن است مکاني باشد، يعني چيزي از محلي به محل ديگر انتقال پيدا کند. ممکن است کيفي باشد، مثلا تغيير در کيفيت هوا سبب جلب توجه مي شود. تغيير امکان دارد کمّي باشد مانند بزرگ يا کوچک شدن چيزي معين که توجه فرد را به خود جلب مي کند.

2- تکرار: تکرار محرک نيز سبب جلب توجه افراد مي شود. تجربه نشان مي دهد که فرد وقتي شيء معيني را چند مرتبه مشاهده کند، دقت او نسبت به آن زودتر جلب مي شود تا زماني که يک مرتبه آن شيء را ببيند. در آگهي هاي تجاري يا تبليغات سياسي وقتي موضوعي به طور مکرر در مقابل افراد قرار مي گيرد|، زودتر نظر آنها را جلب مي کند. مثلا نوشتن کالاي پر ارزش، کالاي پر ارزش، کالاي پر ارزش، در يک آگهي تجارتي زودتر نظر مشتري ها را جلب مي کند.

معلم موقع تدريس يک نکته علمي يا يک مساله اجتماعي مي تواند از طريق تکرار،توجه شاگردان را به آن نکته جلب کند. هنگام تکرار بهتر است معلم نکته يا مساله مورد بحث را به اشکال مختلف و همراه با امور متفاوت تکرار کند تا بهتر بتواند نظر شاگردان را به موضوعي خاصت منعطف سازد.

3- قدرت محرک: محرک قوي زودتر از محرک ضعيف نظر فرد را جلب مي کند. فشار قوي، صداي بلند، ضربه سنگين، رنگ خيره کننده و ... سبب جلب دقت افراد مي شود. مطالعاتي که به وسيله موسسات تبليغاتي به عمل آمده نشان مي دهد که رنگ هاي قوي و خيره کننده زودتر نظر مشتريان را جلب مي کنند. اندازه شيء نيز در قدرت آن تاثير دارد. اشياي بزرگ يا هيکل هاي غول آسا زودتر نظر مردم را جلب مي کنند.

دست اندرکاران آموزشي بايد تلاش کنند محرک هايي را که باعث اختلال در دقت و فرايند يادگيري مي شود از فضاي آموزشي دور سازند.

4- اختلاف يا تضاد: محرک يا امري که با امور اطراف خود اختلاف داشته باشد يا ضد آنها باشد، زودتر نظر افراد را جلب مي کند. روشني در تاريکي، سفيدي در ميان سياهي، يک آدم مسن در ميان بچه ها، يک زن در ميان مردها خيلي سريع نظر افراد را به خود جلب مي کند. از نظر آموزشي والدين و مربيان مي توانند کودکان را تشويق کنند تا نکات اختلاف يا تضاد را در دروس مختلف تميز و تشخيص دهند.

5- تازگي و ناگهاني: امري که براي افراد تازگي داشته باشد زودتر نظر آنها را به خود جلب مي کند. گفته مي شود فرد از ديدن چيز تازه لذت مي برد. به طور کلي مردم نسبت به چيزهايي که تازگي دارند توجه بيشتري نشان مي دهند. پيدايش ناگهاني محرک نيز توجه افراد را زودتر جلب مي کند.

يک واقعه غيرمنتظره، يک پيروزي ورزشي و کسب رکورد جديد يا يک شکست بزرگ سلب جلب دقت افراد مي شود. علاوه بر عوامل بالا پيچيدگي امور و طرح زمينه اي که محرک در آ« قرار دارد دقت افراد را به طرف خود جلب مي کند. از نظر آموزشي بهتر است معلم از روش هاي جديد و نوين تدريس استفاده کند تا نظر دانش آموزان به مطالب درسي جلب شود.

ب) عوامل رواني:

1- عادت: يکي از عوامل موثر در دقت عادت فرد است. بعضي افراد در اثر عادت امري را مورد دقت قرار مي دهند. مثلا ويراستار يک روزنامه يا کتاب به آساني مي تواند دقت خود را به اشتباه هاي چاپي جلب کند، در صورتي که افراد ديگر هر چه در اين باره سعي کنند نمي توانند به طور کامل در اين مورد اقدام کنند.

گاهي اوليا و مربيان، کودک را به دقت درباره امور خاصي تشويق مي کنند واز اين راه عادت به دقت را در آنها رسوخ مي دهند. احتياج نيز فرد را به دقت وامي دارد و به تدريج توجه به امري را به صورت عادت در او ظاهر مي سازد. از نظر تربيتي اوليا و مربيان بايد تلاش کنند ارزش هاي مثبت از جمله عادت به مطالعه، عادت به گوش دادن به گفتار معلم، عادت به حس همکاري، عادت به مسووليت پذيري، عادت به احترام گذاشتن به بزرگترها و عادت به راستگويي را در کودکان به وجود آورند.

2- آمادگي: آمادگي شرط اساسي دقت است. آمادگي فرد براي دريافت محرک معين و بروز عکس العمل خاص در جريان دقت تاثير فراوان دارد. فردي که براي پاسخ دادن به سوالات معيني آماده است زودتر مي تواند دقت خود را متمرکز سازد و جواب سوالات را حاضر کند. معمولا آمادگي با انتظار همراه است. فردي که خود را براي درک امر معيني آماده کرده منتظر وقوع يا پيدايش آن امر است و به محض پيدا شدن آن امر دقت او به طرف آن جلب مي شود. در آمادگي، زمينه هاي ذهني و تجربيات قبلي نقش اساسي دارند.

3- احتياج هاي اساسي: معمولا اموري که با احتياج هاي اساسي فرد ارتباط دارند زودتر مورد توجه او قرار مي گيرند. آدم گرسنه زود متوجه بوي غذا مي شود يا تابلوي رستوران نظر او را جلب مي کند. آدم خسته زودتر از ديگران متوجه محلي مي شود که براي استراحت مناسب است. در مدرسه نيز اگر مطالب درسي با احتياج هاي کودکان مربوط باشد زودتر دقت شاگردان را جلب مي کند. بنابراين در انتخاب مواد درسي بايد احتياج هاي اساسي کودکان مورد توجه قرار گيرد. بايد مهارت هاي اجتماعي و رشد قدرت بدني که در تثبيت موقعيت اجتماعي کودکان نقش موثري دارد، در برنامه هاي آموزشي گنجانده شود.

4- رغبت: رغبت نقش عمده اي در جريان دقت بازي مي کند. معمولا افراد امري را مورد توجه قرار مي دهند که مورد علاقه و رغبت آنها باشد. ميل و رغبت فرد را براي دريافت محرک يا محرک هاي خاصي آماده مي کند. يک منظره يا يک فيلم و سخنراني نظر افراد را از جهات مختلف جلب مي کند. آنچه را يک نقاش از يک منظره مي بيند با آنچه يک معمار يا يک زارع مشاهده مي کند، فرق دارد. عامل رغبت نقطه شروع فعاليت هاي آموزشي است. در هر صورت بايد فعاليت هاي آموزشي را به نحوي با رغبت ها و تمايلات کودکان مربوط ساخت.

5- تلقين: گاهي افراد تحت تاثير ارزش هاي گروهي قرار مي گيرند و همين تلقينات سبب توجه فرد به موضوع يا امر خاصي مي شود. معمولا افرادي تحت تاثير تلقين ديگران قرار مي گيرند که از لحاظ قدرت عقلاني ضعيف باشند. توجه به دسته سياسي معين يا انتخاب شغل، ممکن است در سايه تلقين صورت گيرد. کودکان اغلب به چيزهايي دقت مي کنند که والدين يا معلمان به آنها تلقين مي کنند.

وقتي فرد در ميان جمع يا گروه قرار دارد بدون اراده دقت خود را متوجه اموري مي سازد که دقت جمع به آنها جلب شده است. از نظر تربيتي اوليا و مربيان بايد کودکان را به سمت و سوي استقلال فکري هدايت کنند. نتيجه آن که کليه پيشرفت هاي علمي، فني و هنري مديون عامل دقت است و دقت شاه کليد موفقيت در عرصه زندگي است.

منبع:مجله موفقيت