فروش کليه چه حکمي دارد؟

فروش کليه چه حکمي دارد؟

مجموعه: احکام ديني

برداشتن بخشى از بدن انسان زنده براى پيوند زدن در صورتى که قطع آن زيان مهمى داشته باشد مانند چشم و دست و امثال آنها جايز نيست، ولى اگر زيان مهمى نداشته باشد مانند قطعه‏اى از پوست يا نخاع يا يک کليه در صورت سالم بودن کليه ديگر با فرض رضايت صاحبش جايز است (اگر کودک يا ديوانه نباشد) وگرنه به هيچ وجه جايز نيست و هرگاه قطع آن جايز بود گرفتن پولى به ازاى آن نيز جايز است. حضرت آية الله العظمي سيستاني (مد ظله العالي)
در اين مقاله دو سوال شرعي را مطرح کرده و به پاسخ آن مي پردازيم:
سوال: فروش کليه چه حکمي دارد؟
فروش اعضاي بدن؛ در صورتي که با رضايت شخص و غرض عقلايي همراه بوده و ضرر قابل توجهي براي بدن، نداشته باشد، اشکالي ندارد.
پاسخ مراجع عظام تقليد نسبت به اين س?ال، چنين است:
حضرت آية الله العظمي سيستاني (مد ظله العالي):
برداشتن بخشى از بدن انسان زنده براى پيوند زدن در صورتى که قطع آن زيان مهمى داشته باشد مانند چشم و دست و امثال آنها جايز نيست، ولى اگر زيان مهمى نداشته باشد مانند قطعه‏اى از پوست يا نخاع يا يک کليه در صورت سالم بودن کليه ديگر با فرض رضايت صاحبش جايز است (اگر کودک يا ديوانه نباشد) وگرنه به هيچ وجه جايز نيست و هرگاه قطع آن جايز بود گرفتن پولى به ازاى آن نيز جايز است.
 حضرت آية الله العظمي مکارم شيرازي (مد ظله العالي):
فروش اعضايي که بدل دارد مانند يکي از دو کليه اشکالي ندارد، ولي احتياط آن است که پول را در مقابل اجازه‌ي برداشتن عضو بگيرد نه خود عضو.
 حضرت آية الله العظمي نوري همداني(مد ظله العالي):
دريافت پول در ازاي بعضي از اعضا مانند کليه مانعي ندارد.
 حضرت آية الله هادوي تهراني(مد ظله العالي):
فروش عضو در صورتي که ضرر قابل توجهي به بدن نزند با يک غرض عقلايي مثل نجات کسي از مرگ اشکالي ندارد، ولي بهتر است در اين مورد از آن اجتناب کنيد.
سوال: حکم پيوند اعضاي افرادي که به مرگ مغزي مبتلا شده‌اند چيست؟
مرگ مغزي به معناي از کار افتادن مغز است، در مرگ مغزي، خون رساني به مغز متوقف شده و اکسيژن رساني به آن انجام نمي گيرد. مغز تمام کارکرد خود را از دست مي دهد و دچار تخريب غير قابل برگشت مي گردد. اگرچه پس از مرگ مغزي اعضاي ديگر از جمله قلب، کبد و کليه ها هنوز داراي عملکرد هستند، بتدريج در طي چند روز آينده، از کار خواهند افتاد. بيمار مرگ مغزي، صحبت نمي کند، نمي بيند، به هيچ يک از تحريکات خارجي پاسخي نمي دهد و بدون استفاده از دستگاه تنفس مصنوعي قادر به تنفس نخواهد بود.[1] مرگ مغزي در علم پزشکي مرگ مطلق است و اين فرد هرگز زنده نمي شود.[2]
س?ال فوق از چند منظر قابل بررسي است:
1.جواز قطع اعضاي شخصي که مبتلا به مرگ مغزي شده است و احکام مربوط به آن.
2.جواز پيوند عضو قطع شده و احکام مربوط به آن.
اما اول:
جواز استفاده از اعضاء متوفي در مرگ مغزي و قطع عضو، زماني است که باعث تسريع در مرگ و قطع حيات آنان نشود که در اين صورت اگر عمل مزبور با اذن قبلى وى صورت بگيرد و يا نجات نفس محترمى متوقف بر آن عضو مورد نياز باشد، اشکال ندارد.[3] البته پيوند بايد در اعضايي که صدق مثله شدن نکند، باشد و يا عرفاً هتک حرمت ميّت محسوب نشود؛[4] لذا برخي[5] از مراجع، اين امر را در صورتي جايز مي‌دانند که، فردي که عضو او را قطع مي‌کنند، مسلمان نباشد.
دوم:
بعد از قطع عضو، جايز است به بدن شخص نيازمند پيوند زده شود. اگر بدن بيمار اين عضو جديد را قبول نمايد، آن عضو جديد، تابع شخص شده و مانند ديگر اعضاء او پاک است[6].
پاسخ مراجع عظام تقليد نسبت به اين س?ال، چنين است:
حضرت آية الله العظمي خامنه‌اي (مد ظله العالي):
بطور کلي اگر اين افراد دچار ضايعات مغزي غير قابل درمان و برگشت ‏شوند که بر اثر آن همه فعاليت‏هاي مغزي آنان از بين رفته و به حالت اغماي کامل فرو ‏روند به نحوي که باعث فقدان و از دست رفتن هر نوع شعور و احساس و حرکتهاي ارادي مي‏گردد، چنانچه که استفاده از اعضاي بدن چنين بيماراني براي معالجه بيماران ديگر باعث تسريع ‏در مرگ و قطع حيات آنان شود جايز نيست، در غير اين صورت اگر عمل مزبور با اذن قبلي وي صورت ‏بگيرد و يا نجات نفس محترمي متوقف بر آن عضو مورد نياز باشد اشکال ندارد.
 حضرت آية الله العظمي سيستاني (مد ظله العالي):
قطع عضو مسلمان مرده، مانند چشم و دستش براى پيوند زدن به بدن زنده جايز نيست، و اگر کسى چنين کند، بر او ديه لازم مى‏آيد و دفن آن عضو قطع شده واجب است. ولى اگر پيوند زد و عضو زنده‏اى از بدن شد، قطع آن واجب نيست و کسى که از نظر مغزى مرده است در حالى که قلب و ريه‌ي او هر چند به کمک دستگاه وظيفه خود را انجام مى‏دهند ميت شمرده نمى‏شود و قطع اعضاى او براى الحاق به زنده به هيچ وجه جايز نيست.
 حضرت آية الله العظمي مکارم شيرازي (مد ظله العالي):
اشکالي ندارد.
 حضرت آية الله العظمي نوري همداني(مد ظله العالي):
در صورت احراز مرگ، با فرض وصيت ميت به اهداي عضو، پيوند مذکور بلا مانع است.
 
پي نوشتها:
[1]. سايت دانشگاه علوم پزشکي شهيد بهشتي تهران.
[2]. مشايخي، عليرضا، سايت آفتاب.
[3]. توضيح المسائل (المحشي)،ج2،ص951، استفتاء از مقام معظم رهبري.
[4]. همان،ص952.
[5]. آيت الله سيستاني؛ استفاده از سايت معظم له.
[6]. همان،ص951،مساله 1289.
(توجه:  استفتا از دفاتر آيات عظام توسط سايت اسلام کوئيست انجام گرفته است.)

منابع:
سايت اسلام کوئيست
سايت آية الله سيستاني(دام ظله)

تبيان