چگونگي نام گذاري امام علي (ع)

چگونگي نام گذاري امام علي (ع)

مجموعه: زندگينامه بزرگان ديني

نام "علي" در لوح زبرجد!
اسامي و نام ها گاهي اوقات فلسفه ها و ماجراهايي در پشت خود دارند! اسامي بايستي به نوعي بر مسّماي خود دلالت داشته باشند، در غير اين صورت و اگر ميان اسم مسّمي ارتباط و دلالتي نباشد، اسم گذاري چه معنا و هدفي خواهد داشت؟! بعضي از اسم‌ها و نام ها مخصوص برخي از مسّماها هستند که شايد تنها برازنده ي خود آنها باشند و بر غير آنها دلالت روشني نداشته باشند.  نام گذاري کودکي که متولد مي شود يکي از اين موارد است که بايستي نهايت دقت در انتخاب اسم انجام شود. اما بعضي از کودکان و نوزادان را کساني برتر از انسان هاي معمولي برايشان اسم انتخاب مي کنند. بعضي از نوزادان اسم شان از جانب خدا و عالم غيب برگزيده مي شود!

نام گذاري از عالم غيب
از جمله ويژگي هاي مختص اميرالمومنين(عليه السلام) که تنها در مورد ايشان صادق است و مزيد شرافت آن حضرت است موضوع نام گذاري حضرت امير(عليه السلام) است که از عالم غيب برايشان اين نام يعني ((علي)) برگزيده شد.
در واقع قبل از ولادت حضرت علي(عليه السلام) نام او در تمام کتب آسماني بوده است و هزاران سال قبل از خلقت او در تمام آسمان ها و ابواب جنب و عرض حق تعالي نام ((علي)) ثبت شده بود. نام مبارک اميرالمومنين(عليه السلام) همراه با نام گرامي رسول اکرم(صلي الله عليه و آله) به عنوان نبي و امام نزد پروردگار عالم و نيز همه کتب آسماني ثبت و ضبط بوده است و بر اين مطلب فريقين از شيعه و اهل سنن گواهي داده اند!

شواهد روايي
محمد بن جريز طبري در تفسير کبير خود و ابن عساکر در تاريخ خود ضمن ترجمه ي حالات امام علي(عليه السلام)، همچنين محمد بن يوسف گنجي شافعي ضمن باب 62 کفايت الطالب و حافظ ابوبغيم در حلية الاولياء و شيخ سليمان بلخي حنفي در نيابيع المودة به نقل از ذخائر العقبي امان الحرم الشريف احمد بن عبدالله طبري شافعي هنگي مسند از ابوهريره نقل نموده اند که رسول گرامي اسلام(صلي الله عليه و آله) فرمودند:
«مکتوب علي ساق العرش لا إلا إلا الله وحده لاشريک له و محمد عبدي و رسولي ايدته به علي بن ابي طالب؛ بر ساق عرش اين کلمات مقدس نوشته شده که خدايي نيست مگر ذات ذوالجلال الله که يگانگي بدون شريک است و محمد(صلي الله عليه و آله) بنده و رسول من است که او را به علي بن ابيطالب(عليه السلام) تاييد نمودم.»
همچنين جلال الدين سيوطي در خصائص الکبري و در تفسير در المنثور در اوايل سوره شريفه ي بني اسرائيل به نقل از ابن عدي و ابن عسکر از انس بن مالک روايت نموده اند که رسول اکرم(صلي الله عليه و آله) فرمودند:
شب معراج در ساق عرش ديدم نوشته شده است لا اله الا الله محمد رسول الله ايدته بعلي؛ همچنين در ينابيع به نقل از ذخائر العقبي امام الحرم از سيره ملاّ آورده اند که رسول اکرم (صلي الله عليه و آله) فرمودند:
در شب معراج که مرا به ملکوت اعلي بردند، نظرتُ إلي ساق الايمن من العرض فرأيت مکتوباً محمّد رسول الله ايّدته بعلي و نصرته به؛ يعني نظر نمودم به طرف راست عرش ديدم نوشته شده است محمد(صلي الله عليه و آله) چنانچه مشاهده مي‌شود همگي به نقل از علماء و کتب اهل سنن است و دلالت بر قرين بودن نام علي(عليه السلام) يا رسول خدا(صلي الله عليه و آله) در عرش الهي دارد.

 قبل از خلقت
هنچنين روايات بسياري از اهل سنن و شيعه دلالت بر آن دارد که قبل از خلفت انتخاب نام و نام گذاري اميرالمومنين(عليه السلام) رخ داده است. از جمله به نقل از مناقب فقيه واسطي ابن مغاز شافعي و مير سيد علي همداني شافعي و نيز خطيب خوارزمي در مناقب و اين شيرويه در فردوس و ابن مغازلي در مناقب هنگي از جابرين عبدالله انصاري نقل نموده اند که رسول الله(صلي الله عليه و آله) قبل أن يخلق السموات و الارض بالفي عام؛ نوشته شده است بر در بهشت لا اله الا الله محمد رسول خدا علي ولي خدا و برادر رسول خدا بوده پيش از آنکه آسمان ها و زمين را به دو هزار سال خلق کند.

 شب معراج و  چهار محل اسم امام علي(عليه السلام)
در حديثي زيبا که ميرسيد علي فقيه شافعي همداني در مودة القربي نقل نموده است رسول اکرم(صلي الله عليه و آله) به امام علي(عليه السلام) فرمودند: در چهار محل اسم تو را با اسم خودم توام ديدم:
1. در شب معراج وقتي به بيت المقدس رسيدم بر صخره آن يافتم لا اله الا الله محمد رسول الله ابدته به علي وزيره؛ يعني لا اله اله الله محمد(صلي الله عليه و آله) رسول خداست او را به علي(عليه السلام) وزير او تاييد نمودم.
2. به سدرة المنتهي که رسيدم ديدم ثبت شده است: أني أنا الله لا اله الا انا وحدي و محمد صفوتي من خلقي ايدته به علي وزيره و نصرته به، يعني به درستي که من خدايي هستم که غير از من خداي يگانه اي نيست، محمد(صلي الله و عليه و آله) حبيب من است از ميان خلق تاييد و ياري نموده او را به علي(عليه السلام) وزير او.
3. وقتي به عرض رب العالمين رسيدم ديدم بر قوائم آن نوشته شده است إني أنا الله لا اله الا أنا محمد حبيبي من خلقي ايدته به علي(عليه السلام) وزيره و نصرته به.
4. وقتي به بهشت رسيدم ديدم بر در بهشت نوشته شده لا اله الا أنا محمد حبيبي من خلقي ايدته بعلي وزيره و نصرته به.
امام ثلعبي و شيخ سليمان حنفي به نقل از محمد بن جريز و ابن عساکر از ابن عباس و ابوهريره آورده اند که آيه «هو الذي أيَّدَکَ بنصر؛ خداي تعالي است که به نصرت خود و ياري مومنان تو را مويد و منصور گردانيد».(انفعال /62)
درباره ي حضرت علي(عليه السلام) آمده است و آنگاه حديث رسول اکرم(صلي الله عليه و آله) را نقل نموده اند که حضرت (صلي الله عليه و آله) فرمودند: رايت مکتو با علي العرض لا اله الله وحده لا شريک له محمد عبدي و رسولي ايدته و نصرته بعلي بن ابيطالب؛ ديدم بر عرش نوشته شده است خدايي نيست مگر خداي يگانه اي که شريکي ندارد و محمد بنده و رسول من است و تاييد و ياري نمودم او را به علي بن ابيطالب(عليه السلام).
همه اين روايات شريفه و نيز بسياري ديگر از احاديث معتبر در نزد اهل سنن و شيعه نشان مي دهند که نام گذاري رسول اکرم (صلي الله عليه و آله) و علي بن ابيطالب اميرالمومنين(عليه السلام) از جانب پروردگار متعال بوده است. و بر عرش الهي قبل از خلقت ايشان ثبت بوده است.

ابوطالب و نقش او در نامگذاري امام علي(عليه السلام)
ممکن است گفته شود با توجه به اين روايات و احاديث معلوم مي شود نام "علي" براي اميرالمومنين(عليه السلام) قبل از ولادت ايشان انتخاب شده بود اما رسم است از گذشته که نام فرزند را پدر او انتخاب مي کند. با اين احوال آيا ابوطالب پدر بزرگوار اميرالمومنين(عليه السلام) در انتخاب نام فرزند خويش نقش نداشته است؟ آيا نام "علي" را او انتخاب کرده يا ديگران؟ چگونه ابوطالب از انتخاب نام "علي" توسط خداوند متعال براي فرزند دلبندش اطلاع يافته است؟!
براي پاسخ به اين پرسش ها و چگونگي نقش ابوطالب در نامگذاري فرزند خويش به نامي که پروردگار متعال آن را برايش انتخاب کرده بود بايد به نحوه ي ارتباط ابوطالب با خداوند متعال توجه نمود!
 لوح آسماني و نامگذاري امام علي(عليه السلام)
مير سيد علي همداني فقيه شافعي در مودة القربي به نقل از عباس بن عبدالمطلب نقل نموده است که هنگامي که علي (عليه السلام) از مادرش فاطمه متولد شد، فاطمه نام پدرش اسد را بر او گذارد اما ابوطالب از آن نام راضي نبود به فاطمه همسرش فرمود امشب بيا برويم بالاي کوه ابوقبيس و خدا را بخوانيم شايد ما را خبر دهد از اسمي که براي اين بچه انتخاب شده است. چون شب شد هر دو به کوه ابوقبيس رفتند و به دعا مشغول شدند. ابوطالب در قالب شعري چنين مناجات مي کرد:

يا ربّ هذا الغسق الدجي      والقمر المبتلج المضي
بيّن لنامن أمرک الخفّي       ماذا تري في اسم ذاالصبّي
لما تسمّي لذاک الصبّي

يعني اي پروردگار اي صاحب شب ظلماني و ماه و نور دهنده آشکار کن براي ما از خزانه ي اسرار غيب خود اسم اين نوزاد را چه بگذاريم.
در آن حين ندايي از طرف آسمان بلند شد و ابوطالب سر بلند نمود. لوحي مانند زبرجد سبز ديد که بر آن چهار سطر نوشته اند، لوح را برگرفت و به سينه چسبانيد و ديد اين اشعار بر آن ثبت است:

خصصّنما بلوالد الزکي       و الطاهر المنتخب الرضي
واسمه من قاهر العليّ       عليّ اشتق من العلي

يعني اختصاص دادم شما را به فرزند پاک و پاکيزه که انتخاب شده است و بي نهايت از او راضي هستم و اسم او از جانب خداي اعلي، "علي" گذارده شده که مشتق از علي اعلي مي باشد.
آنگاه ده شتر به شکرانه ي اين امر عظيم قرباني نمود. آن لوح را در مسجد الحرام آويختند و بني هاشم به آن لوح افتخار مي نموند. آن لوح موجود بود تا زمان جنگ حجاج با عبدالله بن زبير در مکه که پس از آن مفقود شد.
اين روايت و مشابه آن در بسياري ديگر از کتب اهل تسنن و نيز شيعه نقل شده است و مويد آن است که ابوطالب موحدي الهي بوده است که تقاضاي نام فرزندش را از پروردگار مي نمايد و نيز معلوم مي شود که چگونه ابوطالب پاکدل از نامگذاري الهي براي علي (عليه السلام) اميرالمومنين مطلع گرديده است.
 پايان سخن....
شگفتي ها درباره ي کسي که شيعه او را امام اول خويش مي خواند پايان ناپذير است و آيا برتر و شايسته تر از او در زمان خويش و پس از آن براي جانشيني رسول گرامي اسلام (صلي الله عليه و آله) بود؟!....

منابع :
1. شبهاي پيشاور-سلطان الواعظين شيرازي (ره)
2. آنگاه که هدايت شدم- دکتر محمد يتجاني ....
3. تفسير الميزان 0علامه طباطبايي (ره)
4. مودة القربي- مير سيد علي همداني فقيه شافعي
5. بنابيع المودة- سليمان بخلي حنفي
6. کفايت الطالب-محمد بن يوسف گنجي شافعي
7. حلية الاولياء حافظ الويغيم
8. ذخائر العقبي- امام الحرم الشريف احمد بن عبدالله طبري شافعي
 tebyan.net