انتقال انسان‌ها از محشر به جنت يا دوزخ چگونه است؟
- مجموعه: اصول و فروع دين
انتقال انسان‌ها از محشر به جنت يا نعوذ بالله به دوزخ چگونه است؟
هنگامى که روز قيامت فرا مي‌رسد مردم بايد 50 موقف و ايستگاه را طي کنند تا سرانجام به بهشت يا جهنم برسند. در هر ايستگاه، نيز هزار سال متوقف مي‌شوند.[1] همچنان‌که خداي متعال در قرآن کريم مي‌فرمايد: «فِي يَوْمٍ کانَ مِقْدارُهُ خَمْسِينَ أَلْفَ سَنَة»؛[2] در روزى که مقدارش پنجاه هزار سال است.
براي نمونه به برخي از هولناک‌ترين مواقف و ايستگاه‌ها در قيامت اشاره مي‌شود:
1. ايستگاه اول؛ بيرون آمدن از قبر[3]
چنانچه در قرآن کريم مي‌خوانيم: «و اين‌که رستاخيز آمدنى است، و شکّى در آن نيست و خداوند تمام کسانى را که در قبرها هستند زنده مي‌کند».[4]
در روايتي از اميرالمؤمنين علي(ع)نقل شده است: «در اين ايستگاه، مردم هزار سال با بدن و پاي برهنه با حال تشنگي و گرسنگي حبس و نگهداري مي‌شوند. هر کس به خدا، بهشت، جهنم، برانگيخته شدن و حساب و قيامت، ايمان داشته باشد از گرسنگي و تنشنگي نجات مي‌يابد».[5]
امام صادق(ع) مي‌فرمايد: «حکايت مردم در روز قيامت، آن هنگامى که در پيشگاه پروردگار جهانيان بايستند مانند تير در ترکش است؛ يعني در جايى که ايستاده‌اند جز همان جاى پاى خود، جاى ديگرى (از شدت ازدحام جمعيّت) ندارد، و نمي‌تواند از جاى خودش به اين سو و آن سو برود».[6]
2. ايستگاه دوم؛ سنجيدن و وزن کردن اعمال[7]
در قرآن کريم آمده است: «وزن کردن (اعمال، و سنجش ارزش آنها) در آن روز، حقّ است! کسانى که ميزان‌هاى (عمل) آنها سنگين است، همان رستگارانند! و کسانى که ميزان‌هاى (عمل) آنها سبک است،افرادى هستند که سرمايه وجود خود را، به خاطر ظلم و ستمى که نسبت به آيات ما مي‌کردند، ازدست داده‌اند».[8]
3. ايستگاه سوم؛ حساب‌رسي نمودن[9]
چنانچه خداوند متعال مي‌فرمايد: «حساب مردم به آنان نزديک شده، در حالى‌که در غفلت‌اند و روى گردانند».[10]
پيامبر اسلام(ص) مي‌فرمايد: «در روز قيامت، بنده‌اي قدم از قدم برنمي‌دارد، مگر اين‌که از او در مورد چهار چيز مي‌پرسند: 1. از عمر او که در چه چيز صرف کرده است، 2. از جواني او که در چه چيز و راهي آن‌را پير و فنا کرده است، 3. از اموال او که از کجا آورده و در چه چيزي خرج نموده است. 4. از محبت اهل بيت(ع)».[11]
همچنين امام باقر(ع) فرمود: «اول چيزي که از بنده به حساب مي‌کشند، نماز است، پس اگر نماز قبول شد، ديگر اعمال نيک نيز پذيرفته مي‌شود».[12]
امام سجاد مي‌فرمايد: «براي اهل شرک ترازو و ميزاني نصب نمي‌شود آنان را گروه گروه بي‌حساب به جهنم مي‌برند. نصب ترازو و سنجيدن اعمال براي اهل اسلام است».[13]
4. ايستگاه چهارم؛ نامه اعمال[14]
خداي متعال در قرآن کريم مي‌فرمايد: «و در آن هنگام که نامه‌هاى اعمال گشوده شود».[15]
همچنين بر اساس آيات قرآن؛ انسان‌ها در روز قيامت هنگام گرفتن نامه اعمال به دو دسته تقسيم مي‌شوند: گروهي که نامه اعمالشان را به دست راستشان مي‌دهند؛ گروه ديگري که نامه اعمالشان را از پشت سر به دست چپشان مي‌دهند. گروه اول شادمان و داراي حساب‌رسي آسان و اهل بهشت هستند. اما گروه دوم، اهل جهنم مي‌باشند.[16]
5. ايستگاه پنجم؛ پل صراط[17]
صراط، پُلي است که بر روي جهنم کشيده مي‌شود[18] و تمام بندگان خداوند بايد از روي آن عبور کنند تا اگر بهشتي است، داخل بهشت شود. چنان‌که خداي متعال مي‌فرمايد: «و همه شما (بدون استثنا) وارد جهنم مي‌شويد اين امرى است حتمى و قطعى بر پروردگارت».[19]
پل صراط داراي عقبات و گذرگاه‌هاي بسياري است که هر عقبه به اسم واجبات و محرّمات الهي است؛ يعني به تعداد واجبات و محرّماتي که انسان‌ها مکلّف به انجام و ترک آن شده‌اند، عقبه و گذرگاه وجود دارد.[20]
بنابراين، اگر در روايات وارده در اين باب، تعداد يا نوع ايستگاه‌هاي بيان شده با يکديگر از جهت عدد يا نام متفاوت بوده دليل بر تعارض و تضاد روايات نيست، بلکه در هر روايتي برخي از آن مصاديق، براي نمونه بيان شده‌اند. در اين‌جا به برخي از مهم‌ترين عقبات و گذرگاه‌ها بر روي پل صراط[21] اشاره مي‌شود:
يک. عقبه ولايت: در اين عقبه تمام افراد را نگه مي‌دارند و از ولايت اميرالمؤمنين علي(ع) و امامان بعد از او سؤال مي‌پرسند، هر کس در دنيا امام خود را بشناسد و از دستوراتش پيروى نمايد از صراط آخرت خواهد گذشت، هر کس او را نشناسد پايش در صراط جهنم خواهد لغزيد و ميان جهنم خواهد افتاد.[22]
دو. عقبه مرصاد(کمين‌گاه): خداوند متعال مي‌فرمايد: «به يقين پروردگار تو در کمين‌گاه (ستمگران) است!».[23]
امام صادق(ع) فرمود:«مرصاد، گذرگاهى است بر پُل صراط که هيچ بنده ستمگرى از آن نخواهد گذشت»؛[24] يعني خداي متعال در اين عقبه و گذرگاه، حق هر مظلومي را از ستمگران مي‌گيرد و از هيچ ستمگري گذشت نخواهد کرد.[25]
سه. عقبه رحم:[26] امام باقر(ع) به نقل از رسول اکرم(ص) مي‌فرمايد: «در روز قيامت وقتي جهنم را آوردند پُل صراط را بر روي آن مي‌گذارند که خودش داراي سه پُل است بر روي يک پُل، امانت و صله رحم مي‌باشد و بر پُل دوم، نماز، بر پُل سوم، عدالت پروردگار عالميان است. پس مردم را تکليف مي‌کنند که بر صراط عبور کنند. در عقبه صله رحم و امانت، ايشان را نگه مي‌دارند اگر قطع رحم و يا خيانت در اموال مردم کرده باشند از اين عقبه نمي‌گذرند تا از عهده آن بر آيند در غير اين صورت به جهنم مي‌افتند. اگر از اين عقبه نجات پيدا کنند در عقبه نماز، ايشان را نگه دارند، اگر از اين عقبه نجات يافتند بايد در عقبه عدالت الهي براي پاسخ‌گويي به حق بندگان نگه داشته شوند، اگر از اين عقبه هم به سلامت عبور کردند نجات پيدا مي‌کنند و خدا را حمد و ستايش مي‌نمايند».[27]
چهار. عقبه امانت:[28] چنانچه در قرآن کريم مي‌خوانيم: «خداوند به شما فرمان مي‌دهد که امانت‌ها رابه صاحبانش بدهيد! و هنگامى که ميان مردم داورى مي‌کنيد، به عدالت داورى کنيد! خداوند، اندرزهاى خوبى به شما مي‌دهد! خداوند، شنوا و بينا است».[29] در روايتي که امام باقر(ع) از پيامبر(ص) نقل فرمود و در بالا به آن اشاره شد؛ يکي از عقبات بر روي پل صراط، عقبه امانت معرّفي شده است.
پنج. عقبه نماز:[30] امام صادق(ع)فرمود: «اولين چيزي که از انسان در روز قيامت پرسيده مي‌شود و مورد حساب‌رسي قرار مي‌گيرد نماز است».[31]
پس از طي نمودن ايستگاه‌ها و گذرگاه‌هاي ياد شده؛ سرانجام انسان، به جهنّم يا بهشت ختم مي‌شود، و نامه اعمال هر دو گروه به دست آنها داده مي‌شود، اهل تقوا و پرهيزگاران، گروه گروه به تناسب کارهاي نيک خود در دنيا و پيروي از پيامبران الهي خويش، با احترام و تکريم از سوي فرشتگان خداوند از درهاي هشت‌گانه بهشت که از قبل بر روي آنان گشوده شده بود و انتظار ورود آنان را مي‌کشيد وارد بهشت مي‌شوند و فرشتگان از آنان استقبال نموده، سلام مي‌کنند و مي‌گويند: شما پاکيزه شديد داخل بهشت شويد و تا ابد در آن بمانيد.[32]
اما اهل دوزخ چون مايل به رفتن به سوي دوزخ نيستند فرشتگان عذاب به زور و زجر، بر گردن و دست و پايشان غل و زنجير انداخته[33] و با تازيانه‌هاى آتشين آنها را دسته دسته به مقتضاي راه و روش و چگونگي گناهانشان در دنيا؛ مانند کفر، شرک، انکار ضروريات دين و... از هر کدام از درهاي هفت‌گانه جهنم وارد جهنم مي‌کنند.[34] نگهبانان جهنم آنان را مسخره مي‌کنند و مي‌گويند آيا براي شما پيامبري فرستاده نشده بود که شما را از چنين روزي بترساند و آگاه نمايد؟ آنان در جواب مي‌گويند چرا فرستاده شده بود. آن‌گاه به آنان گفته مي‌شود داخل جهنم شويد که بد جايگاه و منزل‌گاهي براي شما خواهد بود.[35]
[1]. کليني، محمد بن يعقوب، الکافي، محقق و مصحح: غفاري، علي اکبر، آخوندي، محمد، ج 8، ص 143، دارالکتب الإسلامية، تهران،چاپ چهارم، 1407ق.
[2]. معارج، 4.
[3]. قمي، شيخ عباس، منازل الآخره، ص 83 – 85، انتشارات انصاري، تهران، چاپ هشتم، 1390ش.
[4]. حج، 7.
[5]. مجلسى، محمد باقر، بحارالأنوار، ج 7، ص 111، دار إحياء التراث العربي، بيروت، چاپ دوم، 1403ق.
[6]. الکافي، ج 8، ص 143.
[7]. منازل الآخره، ص 93.
[8]. اعراف، 8 - 9.
[9]. منازل الآخره، ص 117 – 118.
[10]. انبياء، 1.
[11]. شيخ صدوق، الخصال، محقق و مصحح: غفاري، علي اکبر، ج 1، ص 253، دفتر انتشارات اسلامي، قم، چاپ اول، 1362ش.
[12].الکافي، ج 3، ص 268.
[13]. بحارالأنوار، ج 7، ص 250.
[14]. منازل الآخرة، ص 125 – 128.
[15]. تکوير، 10.
[16]. ر.ک: انشقاق، 7 – 12.
[17].منازل الآخرة، ص 131 – 132.
[18]. ر.ک: نمايه «پل صراط در قرآن»، سؤال 367.
[19]. مريم، 71.
[20]. شيخ صدوق، الاعتقادات، ص 71 - 72، المؤتمر العالمي للشيخ المفيد، قم، چاپ دوم، 1414ق.
[21]. ر.ک: نمايه «ايستگاه‌هاي هفت‌گانه پل صراط»، سؤال 25524.
[22]. همان، ص 72.
[23]. فجر، 14.
[24]. بحارالأنوار، ج 8، ص 64.
[25]. الاعتقادات، ص 72.
[26].همان.
[27]. بحارالأنوار، ج 8، ص 65.
[28]. الاعتقادات، ص 72.
[29]. نساء، 58.
[30]. الاعتقادات، ص 72.
[31].الکافي، ج 3، ص 268.
[32]. طبرسي، فضل بن حسن، مجمع البيان في تفسير القرآن، مقدمه: بلاغي، محمدجواد، ج 8، ص 795 - 796، انتشارات ناصر خسرو، تهران، چاپ سوم، 1372ش؛ طيب، سيدعبدالحسين، اطيب البيان في تفسير القرآن، ج 11، ص 347، انتشارات اسلام، تهران، چاپ دوم، 1378ش.
[33]. غافر، 71: «إِذِ الْأَغْلالُ في أَعْناقِهِمْ وَ السَّلاسِلُ يسْحَبُونَ»؛در آن هنگام که غل و زنجيرها بر گردن آنان قرار گرفته و آنها را مىکشند.
[34]. مجمع البيان في تفسير القرآن، ج 8، ص 795؛ اطيب البيان في تفسير القرآن، ج 11، ص 344 _ 345.
[35].مجمع البيان في تفسير القرآن، ج 8، ص 795.
منبع :islamquest.net
مسجد جمکران ،مقدس‌ترین مسجد ایران (+عکس) 
مداحی محرم (1) 