وقتي قبر براي ما تنگ مي‌شود !
- مجموعه: اصول و فروع دين
وقتي قبر براي ما تنگ مي‌شود !
در روايتي آمده است که ابو بصير خدمت امام صادق عليه‌السلام رفت و از حضرت پرسيد: «آيا کسي از فشار قبر رهايي مي‌يابد؟». امام در پاسخ فرمود: «از فشار قبر به خدا پناه مي‌برم. فقط عده کمي فشار قبر نمي‌بينند».
فشار قبر
يکي از حوادث مهم عالم قبر، «فشار قبر» است. آن گونه که از برخي روايات استفاده مي‌شود، فشار قبر براي همه مگر افراد اندکي وجود دارد؛ براي برخي شديدتر و براي برخي ملايم‌تر است. فشار قبر به منزله کفاره گناهان و جبران کوتاهي‌هاست. قرآن فشار قبر برخي را اين گونه توصيف کرده است: «وَ مَنْ أَعْرَضَ عَنْ ذِکْري فَإِنَّ لَهُ مَعيشَةً ضَنْکًا»؛ «و هر کس از ياد من روي گردان شود، زندگي (سخت و) تنگي خواهد داشت».(1)
از روايات بيان شده در اين مسئله چنين به دست مي‌آيد که منظور از «معيشة ظنک» در اين آيه شريفه، همان عذاب قبر است؛ شاهد آن نيز اشاره اي است که بعد از اين عبارت به قيامت شده است: «وَ نَحْشُرُهُ يَوْمَ الْقِيامَةِ أَعْمي»؛ «و روز قيامت، او را نابينا محشور مي‌کنيم».
در روايتي از امام صادق عليه‌السلام آمده است که فرمود: «به خدا قسم تنها چيزي که من براي شما مي‌ترسم (که گرفتارش شويد) برزخ است».(2)
البته بعضي از انسان‌ها همچون انبيا و امامان عليهم السلام و نيز مؤمنان از فشار قبر مستثنا هستند. در برخي روايات آمده است که زمين، مشتاق مؤمنان است که در حال حيات بر روي زمين، مرتکب معصيت خداوند نشده و پروردگار خويش را از خود راضي کرده‌اند. زمين، آماده پذيرايي از آنان بوده و براي آن‌ها از مادر مهربان‌تر است و بر چيني کساني هرگز فشار قبر نخواهد آورد. حتي مؤمنان راستين از اينکه قبض روح شده و پا به منزل جديد گذاشته‌اند، راضي و خوشحالند و خدا و پيامبر و امامان عليهم السلام نيز از او راضي‌اند و فرشتگان به او بشارت مي‌دهند: «يا أَيَّتُهَا النَّفْسُ الْمُطْمَئِنَّةُ * ارْجِعي إِلي رَبِّکِ راضِيَةً مَرْضِيَّةً * فَادْخُلي في عِبادي * وَ ادْخُلي جَنَّتي»؛ «تو اي روح آرام يافته! به سوي پروردگارت بازگرد، در حالي که هم تو از او خشنودي و هم او از تو خشنود است، پس در سلک بندگانم در آي و در بهشتم وارد شو».(3) (4)
در روايتي آمده است که ابو بصير خدمت امام صادق عليه‌السلام رفت و از حضرت پرسيد: «آيا کسي از فشار قبر رهايي مي‌يابد؟». امام در پاسخ فرمود: «از فشار قبر به خدا پناه مي‌برم. فقط عده کمي فشار قبر نمي‌بينند».(5)
منظور از فشار قبر
با دقت در آيات و روايات مربوط به عالم برزخ و عذاب قبر، روشن مي‌شود که مراد از قبر، آن گودال کوچکي نيست که انسان را در آن دفن مي‌کنند، بلکه مقصود همان جهاني است که انسان پس از مرگ. پيش از برپا شدن قيامت در آن زندگي مي‌کند و چون قرار گرفتن در قبر، ملازم و يا سرآغازي براي ورود به آن جهان مي‌باشد، واژه قبر در مورد آن به کار رفته است. (6)
در روايتي آمده است که از امام صادق عليه‌السلام پرسيدند: «اگر کسي [چندين روز] به دار آويخته شده باشد، فشار قبر درباره او چگونه است؟». امام در پاسخ فرمود: «به هوايي که بر او احاطه دارد، دستور داده مي‌شود که از هر طرف بر او فشار وارد کند».(7)
روايات بسياري در اين زمينه وارد شده است که حاکي از آن مي‌باشد که فشار قبر از مسلّمات است و ترديدي در آن نيست؛ اگر چه حقيقت آن بر ما روشن نيست، ولي دورنماي آن اين است که وقتي جنازه انسان را در قبر مي‌گذارند، او خود را در تنگناي تاريک وحشت آور قبر مي‌نگرد و در فشار و زحمت بسيار سختي قرار مي‌گيرد. (8) بنا بر همين روايات، روح بعد از جدا شدن از اين بدن، به بدن‌هاي لطيفي شبيه به اين بدن‌هاي دنيوي که در اصطلاح به آن «بدن مثالي» مي‌گويند، تعلق مي‌گيرد و سؤال و فشار قبر نيز مربوط به روح و آن بدن مثالي است. (9)
فشار قبر براي همه يکسان نيست؛ بلکه برخي انسان‌ها اصلاً فشار قبر ندارند، چنان که در برخي روايات آمده است: مؤمناني که بعضي از اعمال خير مانند نماز شب، مداومت بر تلاوت برخي از سوره هاي قرآن يا بعضي از ذکرها و ... داشته باشند، از فشار قبر در امانند؛ (10) فشار قبر در بعضي افراد شديد است و کيفر اعمالشان محسوب مي‌شود و براي گروهي ديگر خفيف‌تر و به منزله کفاره گناهان و جبران کوتاهي‌هاست. (11)
پاسخ گويي به نکير و منکر
پاسخ گويي در شب اول قبر به دو فرشته نکير و منکر نيز از مسلّمات است که ترديدي در آن نيست. طبق روايات مطرح شده در اين زمينه، براي اينکه نکير و منکر در شب اول قبر با انسان مهربان شوند و ترس از آن دو فرشته از انسان دور شود، هر کس نُه روز از ماه شعبان را روزه بگيرد، اين دو فرشته در هنگام سؤال قبر با او مهربان مي‌شوند. امام باقر عليه‌السلام در مورد فضايل شب زنده داري در شب بيست و سوم ماه مبارک رمضان و خواندن صد رکعت نماز در آن شب فرموده است: «خدا ترس نکير و منکر را از او برطرف مي‌کند». همچنين در روايتي آمده است که تلقين ميت موجب مي‌شود که نکير و منکر از سؤال قبر صرف نظر کنند. (12)
بعضي از کارها مايه فشار قبر است و برخي ديگر از فشار قبر مي‌کاهند. اموري که باعث فشار قبر مي‌شوند، عبارتند از:
تباه کردن نعمت: در سخني از امام صادق عليه‌السلام آمده است: «فشار قبر براي مؤمن، کفاره نعمت‌هايي است که تباه کرده است».(13)
بداخلاقي با خانواده: رسول خدا صلي الله عليه و آله در مورد فشار قبر سعد بن معاذ صحابي بزرگش فرمود: «فشار قبر او به خاطر بداخلاقي او با خانواده‌اش بود».(14)
نمّامي و سخن چيني، مراقبت نکردن از آلودگي بدن به قطره هاي بول (ادرار) و دوري جستن از اهل و عيال: امام علي عليه‌السلام فرموده است: «از جمله چيزهايي که موجب عذاب قبر مي‌شود، سخني چيني، مراقبت نکردن از آلودگي بدن به قطره هاي بول و دوري جستن از اهل و عيال است».(15)
چيزهايي نيز که فشار قبر را کم مي‌کنند، عبارتند از:
نماز شب: امام رضا عليه‌السلام فرموده است: «خواندن نماز شب و هفتاد بار استغفرالله گفتن، موجب ايمني از عذاب قبر مي‌شود».(16)
خواندن سوره «تکاثر» هنگام خوابيدن، خواندن سوره «نساء» در روز جمعه و خواندن سوره «ن و القلم» در نماز واجب و مستحب. (17)
پي نوشت ها:
1. طه: 124
2. بحارالانوار، ج 6، ص 214
3. فجر: 27 30
4. تفسير نمونه، ج 26، ص 475 479
5. بحارالانوار، ج 6، ص 261
6. سبحاني، جعفر، معادشناسي در پرتو کتاب، سنت و عقل، ترجمه علي شيرواني، ص 86
7. بحارالانوار، ج 6، ص 266
8. طاهري، حبيب الله، سيري در جهان پس از مرگ، ص 288
9. ر. ک: سبحاني، جعفر، منشور جاويد، ج 9، ص 238 239
10. مکارم شيرازي، ناصر و ديگران، پيام قرآن، ج 5، ص 468 470
11. ر. ک: هاشمي؛ سيد علي، پرسمان قرآني معاد، ص 95 93
12. ر. ک: قمي، شيخ عباس، منازل الاخره، ص 38 30
13. بحارالانوار، ج 6، ص 221
14. همان، ص 220
15. همان
16. مستدرک الوسايل، ج 6، ص 331
17. کافي، ج 2، ص 623؛ وسايل الشيعه، ج 7، ص 409؛ بحارالانوار، ج 79، ص 64
منبع:tebyan.net
مسجد جمکران ،مقدس‌ترین مسجد ایران (+عکس) 
مداحی محرم (1) 