سخت‌ترين مرحله حسابرسى در قيامت

سخت‌ترين مرحله حسابرسى در قيامت

مجموعه: اصول و فروع دين

سخت‌ترين مرحله حسابرسى در قيامت

 رجب و شعبان ماه استغفار و بندگي است و فرصتي است تا با انديشيدن درباره گذشته، آينده خود را بسازيم. همچنين توجه به حقوق ديگران و رعايت آنچه حق‌الناس ناميده مي‌شود، از مهمترين اموري است که در اين ماه شريف بايد نسبت به آن اهتمام داشت.
حق الناس
سخت‏‌ترين مراحل حساب، رسيدگى به مظالم عباد و حقوق مردم نسبت به يکديگر است. انسان‏‌ها با هم زندگى مى‏کنند و نسبت به همديگر حقوقى دارند. رعايت حقوق يک وظيفه الهى است که انبياي الهي درباره آن تأکيد داشته‏‌اند و در قيامت بازخواست خواهند شد.
حق الناس در قيامت‏
در باب حقوق مردم رواياتى وارد شده است كه به عنوان باب‏ «حبس الحقوق» است. در قيامت، كاسب را مى‏آورند، مى‏گويند: شما اين فرد را براى كار استخدام‏ كردى، كار كرده است، اما مزد او را ندادى. در محشر بمان تا مزد او را بدهى.
امام رضا عليه السلام مى‏فرمايد:
كسى كه براى شما كار مى‏كند، هنوز عرق پيشانى‏اش خشك نشده است، مزد او را بدهيد. مگر اين كه خودش بخواهد پول او پيش شما امانت بماند.
اگر كسى مزد كارگرش را ندهد، روز قيامت او را در دادگاه نگه مى‏دارند، مى‏گويند: مزد او را بده. كار فرما نمى‏تواند به خدا بگويد: ما كه نداريم، تو مزد او را بده. خدا مى‏گويد: مگر او براى من كار كرده است كه من مزد او را بدهم؟ كار مادى بوده، كه براى تو كرده است. خدا از حبس حق كارگر متنفر است، آن وقت خودش حق شما خوبان را ضايع كند؟
آيه مى‏فرمايد: «إِنَّا لَانُضِيعُ أَجْرَ مَنْ أَحْسَنَ عَمَلًا» كار خوب را بايد به من تحويل دهيد، تا ضايع نشود.
مختصري از انواع حق الناس در زندگي ها
به طور کوتاه به برخى از آن‌ها اشاره مى‏کنم: هر يک از زن و شوهر، پدر و مادر و فرزندان، خويشان و نزديکان، همسايگان و شهروندان، جوانان و سالخوردگان، معلمان و دانشجويان، ثروتمندان و تهى‏دستان، کارگزاران و زيردستان، هم‏کيشان و هم‏وطنان و... نسبت به يکديگر وظايف و حقوقى دارند که رعايت آنها يک وظيفه وجدانى، اجتماعى و شرعى است و تضييع آنها، گناه و جرم به شمار مي‌رود که در قيامت مورد بازخواست قرار خواهد گرفت.
شخصى از امام باقر يا صادق ـ عليه‏السلام ـ‌ روايت کرده که فرمود: بدهکار را در قيامت حاضر مي‌کنند. در حالى که شديداً وحشت زده و نگران است، اگر حسناتى دارد از او مي‌‏گيرند و به طلب‏کارش مي‌‏دهند و اگر حسناتى نداشت از گناهان طلب‏کار مي‌‏گيرند و به بدهکار مى‌دهند
امکان دارد خداى متعال در قيامت از حقوق تضيع شده خودش صرف نظر کند، ولى از حقوق تضيع شده بندگان نسبت به يکديگر صرف نظر نخواهد کرد؛ مگر اينکه خودشان رضايت دهند و از دادخواهى صرف نظر کنند.
قيامت
انواع ظلم
اميرالم?منين ـ عليه‏السلام ـ فرمود: ظلم سه گونه است: نخست ظلمى که بخشيده نخواهد شد. دوم ظلمى که بدون دادستانى‌‌ رها نمي‌‏شود. سوم ظلمى که بخشيده خواهد شد. ظلمى که بخشيده نخواهد شد، عبارت است از شرک به خدا.
قرآن مي‌‏فرمايد: «إِنَّ اللّهَ لا يَغْفِرُ أَنْ يُشْرَکَ بِـهِ»؛ اما ظلمى که بخشيده مي‌‏شود، ستم کوچکى است که هر انسانى نسبت به خودش روا داشته است، اما ظلمى که بدون حساب‌‌ رها نمي‌‏شود، عبارت است از ظلم بندگان نسبت به يکديگر که قصاص در آن‏جا بسيار دشوار خواهد بود و سختى آن در حد زخم کارد و زدن تازيانه نيست، بلکه بسيار سخت‏‌تر است.
رسول خدا ـ صلى‏ الله‏ عليه‏ و ‏آله ـ فرمود: «هر کس از قصاص مي‌‏ترسد، از ستم به مردم خوددارى کند.»
مشکل حساب‏رسى به حق الناس در قيامت اين است که در آن‏جا چيزى ندارد تا به طلبکاران بدهند؛ مثلاً کسى که اموال مردم را در دنيا غصب کرده يا نفقه زن و فرزندانش را نداده يا شخصى را کشته و ديه‌‏اش را نپرداخته يا ضربه‏‌اى به مظلومى زده و ديه‏‌اش را نداده يا زيان مالى به کسى زده و جبرانش نکرده يا از کسى غيبت کرده يا به او توهين و هتک حرمت کرده و راضي‌اش نساخته است، در قيامت و به هنگام دادرسى چيزى ندارد تا به طلب‏کاران بپردازد.
امکان دارد خداى متعال در قيامت از حقوق تضيع شده خودش صرف نظر کند، ولى از حقوق تضيع شده بندگان نسبت به يکديگر صرف نظر نخواهد کرد؛ مگر اينکه خودشان رضايت دهند و از دادخواهى صرف نظر کنند
راهکار رفع عذاب
حل اين مشکل به يکى از دو وجه امکان دارد: وجه نخست اينکه به مقدار طلب بستان‏کار از حسنات بدهکار برداشته و به طلب‏کار داده مي‌‏شود. وجه دوم آنکه اگر حسناتى نداشت به‌‌ همان مقدار از گناهان شاکى برداشته و در نامه عمل بدهکار ثبت مي‌‏شود.
شخصى از امام باقر يا صادق ـ عليه‏السلام ـ‌ روايت کرده که فرمود: بدهکار را در قيامت حاضر مي‌کنند. در حالى که شديداً وحشت زده و نگران است، اگر حسناتى دارد از او مي‌‏گيرند و به طلب‏کارش مي‌‏دهند و اگر حسناتى نداشت از گناهان طلب‏کار مي‌‏گيرند و به بدهکار مى‌دهند.
رسول خدا ـ صلى‏ الله‏ عليه‏ و‏ آله ـ‌ فرمود: «شخصى را در قيامت براى حساب در محضر خداى متعال حاضر مى‏سازند و نامه اعمالش را به دستش مى‏دهند، وقتى در آن نگاه مى‏کند حسناتش را در آن نمي‌بيند.
مي‌‏گويد: خدايا! اين نامه عمل من نيست، چون عمل‏‌هاى صالح خود را در آن نمى‏يابم. در پاسخ گفته مي‌‏شود: پروردگارت اشتباه و فراموشى ندارد. حسنات تو به واسطه غيبتى که از مردم کرده‏اى به آنان داده شده است.
سپس شخص ديگرى را براى حساب حاضر مي‌‏سازند و نامه عملش را به دستش مي‌‏دهند. هنگامى که در آن مي‌‏نگرد، عبادت‏‌هاى فراوانى در آن مي‌بيند که آن‌ها را انجام نداده است،
مي‌‏گويد: خدايا! اين نامه عمل من نيست، چون بعضى کارهايى که انجام نداده‏ام در آن ثبت شده است. در پاسخ گفته مي‌‏شود: چون فلان کس از تو غيبت کرده بود، در عوض حسنات او را به نامه عمل تو منتقل کرديم».
بيانات علامه اميني