آيا از آرتروز زانو رنج مي بريد؟

آيا از آرتروز زانو رنج مي بريد؟

مجموعه: بيماري ها و راه درمان

آيا از آرتروز زانو رنج مي بريد؟

دکتر علي اصغر عبدي ارتوپد و  متخصص جراح استخوان، با بيان اينکه سن، عوامل ژنتيکي، چاقي، جنس و شغل از عوامل تشکيل و پيشرفت آرتروز يا ساييدگي مفصل هستند، گفت: آرتروز به معناي ساييدگي مفصل و تخريب سطح مفصلي است. در بيمار مبتلا به آرتروز يا ساييدگي مفصل تغيير شکل، درد و محدوديت حرکت در مفصل به وجود مي آيد. آرتريت Arthritis به معناي التهاب مفصل است و استئوآرتريت Osteoarthritis شايع ترين نوع آرتريت است.

در استئوآرتريت مشکل اصلي در غضروف مفصلي است و بعد از مدتي استخوان مفصل هم دچار آسيب مي شود. آرتروز Arthrosis يک کلمه يوناني به معناي مفصل است ولي به معناي استئوآرتريت هم به کاربرده مي شود.

در فارسي به جاي کلمات استئوآرتريت و آرتروز از کلمه "ساييدگي مفصل" هم استفاده مي شود. مفصل جايي است که دو استخوان در کنار هم قرار مي گيرند. مفصل باعث مي شود قسمت هاي مختلف بدن نسبت به هم حرکت کنند و حرکت استخوان ها در مفصل به علت کششي است که از طريق عضلات به آنها اعمال مي شود.

دو انتهاي استخوان ها در جايي که با هم مفصل مي شوند به وسيله پرده بافتي محکمي پوشيده شده که به آن کپسول مفصلي مي گويند.

در اطراف کپسول مفصلي نوارهاي بافتي محکمي قرار دارند که به آنها ليگامان يا رباط مي گويند و مسئول پايدار کردن مفصل هستند.

غضروف يک بافت سخت ولي صاف و قابل انعطاف است که روي انتهاهاي استخوان ها در محلي که در کنار هم قرار مي گيرند را مي پوشاند.

مقدار کمي از يک مايع غليظ و لزج بين دو سر استخوان ها و در درون مفصل قرار گرفته که سطح غضروف را ليز کرده و اصطکاک بين دو سطح مفصلي را کم مي کند و به آن مايع سينوويال Synovial fluid يا مايع مفصلي مي گويند.

مايع سينوويال توسط بافت سينوويال ساخته مي شود. بافت سينوويال لايه اي از سلول هاست که سطح داخلي کپسول مفصل را فرش کرده است.

آرتروز علايم زيادي دارد ولي 3 علامت آن شايع‌تر و مشخص‌تر هستند؛ اولي خشكي پس از استراحت است، به اين معني كه گاهي اوقات وقتي مفصل به‌مدت طولاني بي‌حركت مانده باشد و بخواهد فعاليت كند درد خواهد داشت.

شايد ديده باشيد كه بيماران مبتلا به آرتروز زانو صبح‌ها كه از خواب بيدار مي‌شوند به سختي راه مي‌روند اما بعد از مدتي كم‌كم راه رفتنشان به حالت عادي بازمي‌گردد. خشكي مفاصل بعد از يك دوره طولاني عدم ‌فعاليت بسيار شايع است ولي به ندرت بيشتر از نيم ساعت طول مي‌كشد.

دومين علامت كاهش انعطاف پذيري است؛ به‌همين دليل بيماران مبتلا به آرتروز نمي‌توانند به‌ راحتي مفاصل خود را خم و راست كنند و براي علامت بعدي هم مي‌توان به درد در مفصل اشاره كرد.

توصيه مي‌شود كساني كه بيشتر از دو هفته چنين علايمي را در مفاصل خود دارند حتما به پزشك مراجعه كنند. چند عامل وجود دارد كه مي‌تواند زمينه ‌ساز ابتلا به آرتروز باشد، يكي سن بالا است كه اين بيماري معمولا در افراد بالاي 40 سال ديده مي‌شود. مورد دوم جنس، چون آرتروز در خانم‌ها بيشتر از آقايان بروز مي‌كند ولي دليل آن هنوز به‌ درستي مشخص نشده است، مورد بعدي ناهنجاري ‌هاي مادر زادي استخواني و يا صدمه به مفصل است.

آرتروز در ورزشكاران حرفه‌اي كه مدام در معرض ضربه خوردن هستند بسيار شايع است مثلا در فوتباليست‌ها. صدمات غير ورزشي مثل تصادفات رانندگي هم زمينه را براي آرتروز مهيا مي‌كند.

چاقي خطر ابتلا به آرتروز را افزايش مي‌دهد. به ‌طور كلي هر چقدر وزن بالاتر باشد مفاصل بزرگ (مثل زانوها) بايد بار و فشار بيشتري را تحمل كنند و در نتيجه خطر ابتلا به آرتروز در آنها بيشتر مي‌شود.

چاقي حتي احتمال بروز آرتروز در دست‌ها را هم افزايش مي‌دهد. در طول روز و به علت فعاليت هاي بدني مفاصل بدن به طور مرتب در معرض ضربه قرار دارند و اين ضربات مرتبا آسيب هايي را به آنها به خصوص به غضروف مفصلي وارد مي کنند.

بدن اين آسيب ها را تا جايي که مي تواند ترميم مي کند. پس در طول زندگي مفاصل بدن دائما در يک فرآيند آسيب و ترميم قرار دارند.

گاهي اوقات شدت آسيب هاي وارده به مفصل بيش از قدرت ترميم بدن است و يا به عللي قدرت ترميم بدن کاهش يافته و نمي تواند آسيب هاي معمولي را مرتبا ترميم کند. در اين موارد غضروف مفصلي به تدريج خراب تر و خراب تر مي شود و اين شروع آرتروز است.

در ابتدا سطح غضروف ريش ريش و لايه لايه مي شود. با هر آسيبي مقداري از روي غضروف برداشته مي شود تا اينکه به تدريج کلفتي غضروف کم مي شود. کم شدن کلفتي غضروف که در راديولوژي به صورت کاهش فاصله مفصلي ديده مي شود از علائم اوليه شروع ساييدگي مفصل است.

علل زير در تشکيل و پيشرفت آرتروز يا ساييدگي مفصل تاثير دارند:
سن : با بالا رفتن سن آرتروز هم بيشتر مي شود. مي توان گفت ساييدگي مفصلي جزئي طبيعي از روند پيري است که در همه انسان ها با افزايش سن ايجاد مي شود ولي سن شروع آن در انسان هاي مختلف متفاوت است.

ژنتيک : در بعضي انسان ها به طور ژنتيکي و خانوادگي استعداد بروز آرتروز بيشتر است.

چاقي : ساييدگي مفاصل ران و زانو در افراد چاق بيشتر و زودتر ايجاد مي شود و اين به علت نيروهاي زيادي است که در افراد چاق به علت نيروي وزن به مفصل وارد شده و موجب تخريب زودرس آن مي شود.

جنس : آرتروز در زنان بيشترديده مي شود.

آسيب قبلي به مفصل : عفونت هاي قبلي در مفصل، شکستگي هايي که قبلا در مفصل ايجاد شده است، آسيب هاي ليگاماني که بر اثر حوادث قبل در مفصل به وجود آمده و مفصل را ناپايدار کرده اند و يا تغيير شکل استخوان هاي اطراف مفصل مي توانند موجب تشديد بروز آرتروز شوند.

شغل : فعاليت هاي بدني شديد به علت شغل خاص و يا انجام ورزش خاص مي تواند ضربات بيش از حد تحمل مفصل براي ترميم به آن وارد کرده و موجب بروز آرتروز يا ساييدگي مفصل شوند.

مهمترين اقداماتي که براي کنترل آرتروز انجام مي شوند عبارتند از :
- تغيير روش زندگي يا Lifestyle

از مهم ترين روش هاي کاهش علائم آرتروز تغيير دادن روش زندگي است. مهم ترين آنها عبارتند از:
- کم کردن سطح فعاليت هاي بدني
- استفاده کمتر از پله و زمين هاي شيب دار در آرتروز زانو و مفصل ران
- استفاده از توالت هاي صندلي دار در آرتروز زانو و مفصل ران
- خوابيدن در بستر کمي سفت در آرتروز ستون مهره
- بلند نکردن اجسام سنگين
- ياد گرفتن طرز صحيح بلند کردن اجسام از روي زمين

- ورزش :انجام نرمش هاي کششي و تقويتي مي تواند تا حد زيادي قابليت انعطاف مفاصل را حفظ کرده و آنها را قوي نگه دارد تا بتوان از عهده انجام فعاليت هاي روزمره برآمد. شنا و پياده روي از نرمش هاي خوب هستند. آرتروز هر مفصل نرمش هاي مخصوص به خود دارد که با ياد گرفتن آنها مي توان تا حدود زيادي درد را کاهش داد.

- کاهش وزن:اگر چاق هستيد کم کردن وزن مي تواند تا حد زيادي درد ناشي از آرتروز را کم کند. حتي چند کيلو کاهش وزن هم تاثيرات مهمي در کم کردن علائم بيماري دارد. اگر وزن متعادل داريد باز هم کم کردن وزن مي تواند در کاهش علائم بيماري به شما کمک کند.

- وسايل کمکي: استفاده از وسايلي مانند بريس هاي زانو، کفي هاي مخصوص کفش و زياد چسب زدن به کشکک براي کنترل حرکات آن مي تواند در کاهش دردهاي زانو به علت آرتروز موثر باشد.

- عصا:به دست گرفتن عصا در دست مقابل اندام دچار آرتروز يا ساييدگي مفصل مي تواند تا حدي درد ناشي از بيماري در مفصل ران و زانو را کم کند.

- گرما:گرم نگه داشتن مفصل مبتلا به آرتروز مي تواند تا حدي درد ناشي از آن را کاهش دهد. اين گرما مي تواند با استفاده از لباس هاي کلفت تر به دست آيد و يا با استفاده از وسايل کمکي مانند کيسه آب گرم يا حوله برقي بتوان مفصل مبتلا را گرم کرد.

- دارو:دارو مي تواند درد و التهاب ناشي از آرتروز را کاهش دهد. براي استفاده از داروهاي مورد نظر در ساييدگي مفصل به پزشک مراجعه کنيد.

- عمل جراحي:از اعمال جراحي متفاوتي در درمان آرتروز استفاده مي شود. درمان هاي جراحي معمولا براي بيماراني به کار برده مي شود که درد و ناراحتي آنها به اقدامات درماني قبلي پاسخ مناسبي ندهد.

منبع:salamatnews.com